Słownik Gorsetowych Pojęć - Budowa gorsetu, nazewnictwo, terminologia

Postanowiłam zebrać w jednym miejscu wszystkie pojęcia związane z budową gorsetu. Jest to prawdopodobnie pierwszy gorsetowy słownik w języku polskim. Mam nadzieję, że przyda się osobom początkującym. Starałam się wyjaśnić tę terminologię dokładnie i zrozumiale. Wszystkie definicje ułożyłam sama. Jeżeli macie jakieś zastrzeżenia to dajcie znać w komentarzach :)

Gorset

Historyczny, francuski gorset typu overbust z końca XIX wieku.
The Metropolitan Museum of Art, Maison Léoty, 1891 r.

Chciałabym zacząć od prozaicznego, jasnego określenia, co to tak właściwie jest gorset i rozgraniczenia czym gorset nie jest. Przygotowałam skrócone definicje, które umieściłam na grafikach. Wersja obszerniejsza jest pisana tradycyjnie. 

Gorset - część garderoby przeważnie damskiej, przeznaczona na górną część ciała. Modeluje sylwetkę dla potrzeb estetycznych lub medycznych. Podkreśla i wysmukla talię.

Słowo gorset pochodzi od starofrancuskiego słowa corps zdrobnienia od ciała, które zaś wywodzi się od łacińskiego słowa - corpus.

Współczesny gorset typu Overbust Mild Sweetheart 

Zdjęcia są własnością Royal Black

Według niektórych źródeł historia gorsetów sięga aż okresu neolitu. Największą popularnością gorsety cieszyły się w XVIII i XIX wieku. Kiedyś gorsety były częścią bielizny, którą obowiązkowo musiała nosić każda kobieta. Obecnie gorsety zazwyczaj zakłada się na ubranie. Współczesne gorsety są inaczej wykonywane oraz konstruowane.

Imitacja prawdziwego gorsetu

W przemyśle odzieżowym terminem gorset zaczęto określać ubiór, który jedynie imituje prawdziwy gorset np. obcisłe topy z ozdobnym wiązaniem gorsetowym. Nie modelują one jednak sylwetki lub jedynie w bardzo małym stopniu np. gorsety z plastikowymi fiszbinami / gorsety bieliźniane.

Według mojej definicji, kryterium rozgraniczające to modelowanie, czyli gorset ortopedyczny jest również gorsetem, ale obcisła bluzka bez ramiączek już nie.

Nazewnictwo 

Niektóre sklepy internetowe próbują spolszczać lub tworzyć nowe słowa określające specjalistyczne terminy, których nie można dosłownie przetłumaczyć z języka angielskiego. Według mnie wszystkie określenia typu np. "półgorset" lub "sezonowanie" są niepoprawne. Nie wszystkie słowa mają odpowiedniki w języku polskim i dlatego używa się nazw angielskich.

Podstawowy podział gorsetów

Overbust - gorset, którego górna krawędź zachodzi na biust. Rodzaje gorsetów typu overbust rozróżniamy na podstawie jego górnej krawędzi np. Mild Sweetheart, Midbust, Plunge.

Underbust - gorset, którego górna krawędź zaczyna się pod lub poniżej linii biustu. Rodzaje gorsetów typu underbust to na przykład Waspie i Waist Cincher (różnią się szerokością).

Rodzaje Fiszbin

Fiszbiny (Boning/Bones/Stays) - usztywniają gorset, zapewniają wytrzymałość oraz wertykalne naprężenie, redukując marszczenie się materiału. Wspólnie z wykrojem odpowiadają za modelowanie i kształt gorsetu.

Kiedyś wykonywane były np. z płyt rogowych wielorybów, ratanu, wikliny, trzciny, kości, rogów, drewna oraz innych surowców naturalnych, a obecnie wykonuje się je ze stali oraz niekiedy mieszaniny tworzyw sztucznych (kompozyt).

Fiszbiny płaskie (Spring/Flat Steel Bones) - mocne metalowe listewki / pręty, które można wygiąć tylko w przód i w tył. Stosowane są, aby ustabilizować i usztywnić sznurowanie z tyłu gorsetu. Czasami mogą występować z przodu wzdłuż zapięcia dodatkowo je usztywniając.

Fiszbiny spiralne (Spiral Steel Bones) są wykonane ze spiralnie skręconych drutów, dzięki czemu można je swobodnie wyginać w dowolnym kierunku. Umożliwiają swobodniejsze ruchy w gorsecie.

Lacing Bone - Płaska stalowa fiszbina, z wywierconymi otworami np. na oczka.

Rodzaje zapięć

Busk / Brykla - sztywne zapięcie umieszczone z przodu, na środku gorsetu. Składa się z dwóch metalowych listw: jednej z haczykami ( Hooks / Loops) i drugiej z metalowymi wypustkami (Pins / Knobs). Może być w różnych kolorach, a haczyki mogą mieć różne kształty np. prostokątne jak u Madame Sher.

Przykład: prostokątne zapięcia w busku (Madame Sher)

Kiedyś busk był centralnie umieszczonym, płaskim kawałkiem litego drewna, służącym usztywnieniu konstrukcji. Stosowano go np. w gorsetach barokowych oraz empirowych.

Historyczne buski angielskie, 1796 r.

The Metropolitan Museum of Art

Spoon Busk - rodzaj zapięcia typu busk, którego listwy stopniowo poszerzają się na dole. Jest lekko wygięty i przypomina kształtem łyżkę. Stosowany w niektórych gorsetach wiktoriańskich (ok. 1870 - 1890).

Busk Stożkowy (Tapered/Conical Busk) - rodzaj zapięcia typu busk, którego płaskie listwy zwężają się w górnej części. Stosowany w niektórych gorsetach edwardiańskich (1898-1917). Jest szczególnie odpowiedni do gorsetów typu overbust z miseczkami.

Swing hooks - rodzaj zapięcia, którego części zapinają się podobnie jak zasuwki. Alternatywne rozwiązanie dla zapięcia typu busk. Części o kształcie haczyków mocuje się za pomocą nitów do specjalnych szerokich fiszbin płaskich z odpowiednimi otworami.

Gorsety mogą być również zapinane na specjalne, mocne zamki. Takie zapięcie stosuje często marka Contour Corset.

Warstwy gorsetu

Strength Layer - warstwa gorsetu wykonana najczęściej z coutilu. Powinna wytrzymywać naprężenie, któremu poddawany jest gorset oraz być nierozciągliwa. Jeżeli gorset jest trójwarstwowy można nazwać tą warstwę Inter Layer.

Inter Layer - tkanina, która jest pomiędzy dwoma innymi warstwami gorsetu, dodatkowo wzmacnia jego wytrzymałość na naprężenie.

Podszewka (Lining) - wewnętrzna warstwa gorsetu, ukrywa się pod nią wszystkie elementy konstrukcyjne np. tunele z fiszbinami i waist tape, aby nie odciskały się na skórze. W gorsetach dwuwarstwowych Strength Layer może pełnić funkcję podszewki.

Fashion Layer / Shell Fabric - zewnętrzna warstwa gorsetu, wykonana najczęściej z dekoracyjnej tkaniny.

Coutil - materiał zaprojektowany specjalnie, aby zapewnić gorsetom wytrzymałość. Ma charakterystyczny splot w jodełkę zapobiegający rozciąganiu w każdym kierunku. Niektórzy zastępują go tańszymi odpowiednikami - drelich, twill, canvas (płótno).

Gorset może być również wykonany z jednej warstwy materiału. Szczególnie latem popularne są gorsety uszyte z półprzeźroczystej, mocnej tkaniny zwanej Mesh, Net lub Sheer Fabric.

Inne elementy gorsetu

Underbusk / Modesty placket  - fragment materiału pod zapięciem typu busk. Może służyć ochronie ciała w trakcie zapinania. Zapobiega ewentualnemu przyszczypnięciu skóry przy zapinaniu oraz zakrywa szczelinę pomiędzy buskiem - jest to szczególnie przydatne, gdy ubierzemy pod gorset coś w innym kolorze. Może być usztywniony fiszbiną, aby wzmocnić busk.

Tunele (Boning Channels / Bone Casing) - wkłada się do nich fiszbiny. Zapobiegają ich przemieszczaniu się oraz wzmacniają konstrukcję gorsetu. Mogą być umieszczone na zewnątrz jak i wewnątrz gorsetu lub w zapasach na szwy i pomiędzy warstwami. Zewnętrzne tunele wykonane z materiału innego koloru niż panele mogą stanowić dodatkowo element dekoracyjny.

Panele - tworzą wykrój gorsetu, zależy od nich kształt oraz wyprofilowanie gorsetu. Liczenie paneli rozpoczynamy od busku.

Sznurek - odpowiedni do wiązania gorsetów sznurek powinien być bardzo mocny i niemożliwy do rozerwania nawet przy dużym naprężeniu. Dobry sznurek powinien także nie rozciągać się i nie być śliski, aby wiązanie nie ''rozjeżdżało się''. Sznurki są zazwyczaj nylonowe, polyesterowe lub bawełniane. Mają różne sploty i przekroje (np. obłe oraz płaskie). Długość sznurka najczęściej wynosi od przynajmniej 5 do nawet 9 metrów. Zazwyczaj jest to ok. 7 metrów. Jeżeli gorset nie ma busku sznurek powinien być dłuższy. Sznurek można zastąpić dwustronną satynową wstążką, aby uzyskać bardziej dekoracyjny efekt.

Panel zakrywający na plecy (Modesty panel / lacing guard / protector) - fragment materiału umieszczony pod sznurowaniem z tyłu gorsetu. Zabezpiecza ciało przed otarciem w trakcie wiązania, oraz zakrywa przerwę, gdy krawędzie gorsetu się nie stykają. Może być przyszyty do gorsetu, podwieszony na sznurkach, lub zupełnie osobną częścią niepołączoną z gorsetem. Może zostać usztywniony fiszbinami.

Taśma wzmacniająca w talii (Waist Tape) - zapobiega rozciąganiu się gorsetu w talii i wzmacnia szwy w miejscu, gdzie występuje największe naprężenie. Powinna przebiegać przez wszystkie panele gorsetu. Może być widoczna od wewnątrz lub wszyta pomiędzy warstwami. Zazwyczaj waist tape jest wykonana z mocnej bawełnianej taśmy w jodełkę lub materiału zwanego grosgrain lub petersham albo z dwustronnej satynowej wstążki.

Metalowe oczka (Grommets / 2-part eyelets) - składają się z dwóch części, przechodzi przez nie sznurek. Zabezpieczają tkaninę przed ocieraniem podczas wiązania. Mogą mieć różne rozmiary i kolory.

Lacing Rings / D-rings - metalowe elementy w kształcie litery "D", mogą być stosowane zamiast oczek z tyłu gorsetu. Są przymocowywane nitami do płaskiej stalowej fiszbiny z wywierconymi otworami (lacing bone).

Lacing Ring

Lamówka (Binding) - wykończenie krawędzi gorsetu. Może być wszyta maszynowo lub podszyta ręcznie.

Gores / Gussets- część wykroju o kształcie zbliżonym do trójkąta lub klina. Pomagają uzyskać większe modelowanie i wyprofilowanie. Owe wstawki mogą pojawić się zarówno na biodrach jak i pod biustem oraz na biuście.

Zaczepy do podwiązek od pończoch (Garter tabs) - wąskie, małe pętle przyszyte do dolnej krawędzi gorsetu. Można do nich przypiąć podwiązki od pończoch - nie spełniają żadnej innej funkcji.

Cording - usztywnienie gorsetu za pomocą sznurka (zwykle lniany lub bawełniany) znajdującego się w wąskich tunelach. Tworzy charakterystyczną karbowaną fakturę. Wzmacnia i pomaga w zachowaniu kształtu. Używany często w gorsetach historycznych.

Flossing - haft ręczny na końcach fiszbin. Zapobiega przemieszczaniu się fiszbin w tunelach oraz stanowi element dekoracyjny.

Wszystkie teksty objęte są prawami autorskimi. Zabraniam kopiowania. 

Wszelkie prawa do tekstów są moją własnością - kopiowanie całości lub jakiejkolwiek części oznacza naruszenie praw autorskich zgodnie z ustawa o ochronie praw autorskich i własności intelektualnej Dz. U. 94 Nr 24 poz. 83, sprost.: Dz. U. 94 Nr 43 poz. 170. Przypisanie sobie autorstwa całości lub części cudzej pracy, jej deformacja lub edycja bez zezwolenia autora podlega karze grzywny, ograniczeniu wolności lub pozbawieniu wolności do lat 3.